Ligazóns ao desvío para un dezanove de agosto

• "Qual é a língua mais antiga do mundo?", Marco Neves.
• "A historia do bou 'Ramón': 27 galegos que fuxiron do franquismo disfrazados de gardas civís", Carlos Hernández.
• "O Eça traduzido para 'brasileiro'?", Marco Neves. 
• Reportaxe no El País sobre Bryan Fuller. Oxalá continuase Pushing daisies, unha das miñas series favoritas. 

De "idiomas muy respetables españoles" que non serven

Sobre este tipo de linguas falo no meu último comentario para Sermos Galiza, ao fío destas declaracións de Mariano Rajoy: "Cuando escuchamos que se suprimen las clases de inglés para poner idiomas muy respetables españoles creo que estamos cometiendo un error de grandes proporciones".

Auguiña de sete fontes (12)

• As linguas usadas nos Estados Unidos, segundo os datos do censo de 2011. (PDF)
• As portas de Balaídos pasan do castelán ao galego.
• Alertan en México de que as persoas temen en usar as súas linguas indíxenas por temor á discriminación.
• A Dirección Xeral de Tráfico decidiu deixar de informar en valenciano durante o verán... O Goberno español substituíu o catalán de València polo inglés, a pesar de que a Lei non permita tal esperpento. E el será xa o inglés máis oficial que o galego, o catalán e o vasco?
• Na secundaria do Reino Unido apréndense cada vez menos linguas estranxeiras.
• "O comportamento lingüístico de Rosalía de Castro", por Francisco Rodríguez.
• A Mesa fixo varios chamamentos ao exército polo seu desprezo ao galego.

Auguiña de sete fontes (10)

• Nas Illes Balears o Govern, tamén do PP, si informa do resultado das "consultas". No seu caso, 70% do alumnado escolleu o catalán como primeira lingua. Tedes máis información, máis matices, na ligazón.
• Un estudo do Goberno vasco estuda revisar os perfís de euskara ante a falta de sintonía entre a acreditación e o uso. O problema non vos soa? Iso si, aquí os poderes públicos nin se fan a pregunta en alto nin pensan en ningunha solución.
• México, o país das 69 linguas. Unha é o castelán, o resto...
• O Barça ten conta de Twitter en portugués.
• Nova directiva comunitaria sobre intérpretes no ámbito penal.
• Pico, unha figura central da escena galega.
• O PP de Galiza contratou con empresas da Gürtel cando Feijóo xa era presidente do partido.

Conversamos e camiñamos

O pasado sábado participei nun acto en Iruña sobre a situación das comunidades lingüísticas galega, catalá e vasca. Tratamos en especial a ameaza que supón a Lei Wert para os nosos dereitos e para o futuro das nosas culturas.

Entre os diversos axentes sociais de Euskal Herria que estiveron presentes, encontrábase Iñaki Irazabalbeitia, que o próximo mes de maio se incorporará como deputado no Parlamento europeo.

Continuamos!

Algunhas cousiñas de interese

- Firmeza da RAG na defensa do galego na escola: interpón un recurso no Tribunal Supremo e salienta que o único consenso posíbel é o regreso ao Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega.

- A Mesa, o Ciemen e Kontseilua propoñen unha "alianza entre as comunidades lingüísticas galega, catalá e vasca" para lle facer fronte á Lei da Wertgoña.

- Manifesto sobre a LOMCE das asociacións de escritoras e escritores en galego, catalán e vasco.

- "Hugo Chávez e os caudillos da imprensa española", Íñigo Sáenz de Ugarte.

- "Un corazón maior que a vida", Slavoj Žižek.

- "A imbecilidade dun ministro católico e homófobo", Adolfo de Abel Vilela.

- 50 verdades sobre Hugo Chávez e a Revolución Bolivariana. 

A lei Wert e as súas repercusións no galego, o catalán e o vasco

Sobre iso reflexionaremos o vindeiro 9 de marzo en Navarra, nun acto organizado pola fundación de Aralar, Ezkerraberri.

Entrevista para a revista Argia

Esta conversa coa revista Argia, monolingüe en euskara, ten máis dun ano, mais déixoa aquí porque penso que pode ser igualmente de interese para as persoas que saibades vasco e queirades coñecer un pouco máis do que está a acontecer coa lingua de Galiza.

A ligazón á versión electrónica é esta.

En castellano no hay problema, no Hitza

Hitza é un xornal dixital e un periódico en papel en euskara que reúne sobre todo información de proximidade local ou comarcal.

Na edición previa á presentación en Pasaia do libro En castellano no hay problema tiveron a amabilidade de se faceren eco coa seguinte noticia:


Eskerrik asko!

O galego, 36ª lingua en twitter; o portugués, a 2ª

Publicouse un mapamundi cos datos das linguas en que tuitea a xente. A información que se proporciona é valiosa, aínda que non sexa totalmente fiábel, senón só tendencial (non inclúe todos os tuiteos, senón só os xeolocalizados).

Para o noso caso hai tres conclusións de grande relevo:

1) O portugués é a segunda lingua en que máis se tuitea do mundo, tal e como apuntaran xa diversas pesquisas. A primeira con diferenza, como se podería agardar, é o inglés.

2) O galego figura como a 36ª lingua nesta listaxe, xusto detrás do chinés de Taiwán e diante do suahili, o hebreo, o croata e o búlgaro. Lamentabelmente, no mapa é imposíbel de diferenciar, xa que español e galego teñen case a mesma cor :S

3) En twitter, a comunidade lingüística galega é a terceira máis importante do Estado español. O catalán sobrancea moito no Principipat e ten tamén vitalidade no norte de Castelló. O éuscaro, é triste, case nin figura (de feito, está fóra desa listaxe dos 40 idiomas en que máis se tuitea no mundo).

Ratificámolo: Temos dereitos!

Di a Declaración Universal de Dereitos Lingüísticos que son colectivos e inalienábeis os catro seguintes:

a) o dereito ao ensino da propia lingua e cultura;

b) o dereito a dispor de servizos culturais;

c) o dereito a unha presenza equitativa da lingua e a cultura do grupo nos medios de comunicación;

d) o dereito a ser atendidos na súa lingua nos organismos oficiais e as relacións socioeconómicas.

Está á vista de ollos. Temos dereitos que non nos permiten exercer. Conquistémolos!

En castellano no hay problema, hoxe en Pasaia

Cando era pequeniño, pensaba que Pasajes (que é a forma castelanizada de chamar a Pasaia), estaba da outra banda da ría de Arousa, de tanto que ouvía falar desa localidade guipuzcoana. Na miña mente, era máis real a idea da existencia dun Pasajes que a do Grove, que eu supuña un sitio mítico que só existía nos xogos que nos facía miña avoa.

Hoxe vou pisar Pasaia por vez primeira, grazas á hospitalidade do Fato Daniel Castelao, que se encargou de organizar a presentación este serán do libro En castellano no hay problema. Será ás 20.30 h na sala da Tenencia de Alcaldía de Trintxerpe (Euskadi Etorbidea s/n; Azoka), coa compaña de Filipe Domínguez, presidente do Fato.

Ademais, mañá en Donosti participarei nun seminario internacional sobre dereitos lingüísticos ao cal fun convidado para expor a situación idiomática do noso país e o labor da Mesa. Ao finalizar o seminario, realizaremos un acto de reivindicación da Declaración Universal de Dereitos Lingüísticos, que esta semana fixo 15 anos da súa promulgación, 15 anos do seu grave incumprimento no noso país e no Estado español.

A perda dunha lingua non é un proceso espontáneo

Para xustificar a súa acción letal contra o noso idioma, o autodenominado ex sociolingüista e actual verdugo do galego, Anxo Lorenzo, afirma de cando en vez que a política dun goberno non repercute sobre a saúde dun idioma. Se en realidade pensase iso, por honestidade debería propor que se fechase a Secretaría Xeral de Política Lingüística, pois non se entendería moi ben xa non só a súa existencia continxente, senón a súa propia razón de ser.

Mais non nos enganemos; non nos deixemos enganar. Se o galego é a única lingua con algún rango de oficialidade no Estado que perde falantes é por algo. A desprotección xurídica real e a farsa que moitas veces se agocha en supostas promocións institucionais do noso idioma explícannos esta situación.

Comparemos, por exemplo, o que o PP fai aquí en Galiza co que acontece en Euskadi, onde este partido dá soporte a un goberno do PSOE que mantén modelos de inmersión lingüística aquí prohibidos, que financia no País Vasco francés escolas en euskara (aquí prohibidas para o galego!) e que agora, por exemplo, acaba de destinar 12,5 millóns de euros a proxectos que serven para promocionar este milenario idioma no día a día.

Non digo isto para que nos queimemos pensando o mal que estamos, senón para que tomemos forzas e nos decatemos de que, a pesar das moitas dificultades, outra realidade é posíbel.

O euskara encontrouse en momentos de menor vitalidade que a que ten hoxe o galego e porén foi capaz de tomar o camiño da súa restauración e recuperación. A perda dunha lingua non é un proceso espontáneo. A súa revitalización, tampouco.

Furra furra!

Cantade e bailade!

Cousas de actualidade: da lingua ao pensionazo

Deixo aquí algunhas ligazóns e informacións que me parecen de interese:

1) O artigo que hoxe publica Pilar García Negro en Xornal de Galicia, comentando as últimas declaracións do actor Luís Tosar: "A importancia de chamarse galego".

2) Entre o Goberno vasco (lembremos: sustentado por un acordo do PSOE co PP) e un departamento público do Iparralde (zona euskaldún no sur do Estado francés) acaban de asinar un convenio polo que van investir 1,6 millóns de euros neste ano 2011 ao impulso da lingua vasca neste territorio. A comunidade autónoma vasca pon un terzo dese diñeiro, 470.000 euros. Compárese coa evolución dos orzamentos (e a distribución das partidas deses orzamentos) da política lingüística en Galiza e lémbrese que no Iparralde hai dez veces menos habitantes que no noso país. En comparación, aquí hai políticas oficiais de ataque á lingua, de freo á posibilidade da normalización da mesma, que mesmo non se ven en zonas do xacobino Estado francés.

3) Este cadro que tomo do blog Cousas de Imeneo, e que el colleu destoutro web, é todo un baño de realismo sobre o pensionazo:


4) A valoración de Antón Dobao sobre a Lei Sinde merece lerse con atención, sobre todo vindo dun recoñecido escritor e dun dos nosos mellores cineastas. Extracto un dos seus parágrafos:

De todos os campos culturais e artísticos, o audiovisual é probablemente o máis peculiar. Cando alguén descarga unha produción audiovisual española —ou galega, se é que existe tal categoría máis aló dalgunha anomalía incómoda— toma para si unha pequena parte dun produto que xa pagou tamén cos seus impostos. Porque de aí proceden, dos impostos, as imprescindibles subvencións do Ministerio e da Consellería de Cultura ou da TVG, sen as cales probablemente non habería demasiada produción audiovisual. Se cadra, Gerardo Herrero cre ser xusto cando irado e tronante esixe que cada usuario pague repetidamente por un mesmo produto, non só mediante os seus impostos, senón de todas as outras formas imaxinables. Se cadra oculta por descoñecemento ou despiste que leva acumulados bastantes centos de miles de euros de subvencións públicas da Xunta de Galicia e da TVG para realizar un mangado de películas. Ou sexa, diñeiro público cun único destino: o lucro privado. O sistema de negocio audiovisual que defende Herrero non só asenta os seus pés de lama nun alicerce inxusto e inxustificable, senón que desde unha posición ultracapitalista despreza o valor cultural, de uso, dos produtos audiovisuais, de todos, ao tempo que se fundamenta nunha práctica indigna: o diñeiro público como xerador non de riqueza social e cultural, senón de lucro privado. O espolio reiterado como norma.

5) Interesante a noticia de Xornal en que nos indican que o presidente da Xunta estivo fóra de Galiza máis da metade de xaneiro. Salientan as súas vacacións de dez días no Brasil, nas cales, irresponsabelmente, non delegou en ninguén as funcións presidenciais. A súa desaparición pública fixo que, por exemplo, durante 48 horas cruciais para o futuro dos aforros galegos non houbese nin unha declaración súa -o mínimo que se pode pedir- sobre o que vai acontecer coa caixa galega.

6) Recomendo vivamente este artigo de Iria Taibo, que demostra co seu exemplo que sen reivindicacións non hai conquistas.

7) A Concellaría de Turismo e Deportes de Lugo négase a usar o galego nas informacións que divulga a través do seu facebook e mesmo borra as mensaxes de quen llo solicita, como se non existisen. As noticias sobre como os pais poden conseguir praza nas escolas municipais, a programación cultural do Concello, os cursos de natación... Todo se publicita exclusivamente en castelán.

Na única resposta que conseguín que me desen, antes de me borraren as dúas mensaxes que escribín, é que o fan porque así os entende máis xente. É lamentábel tal resposta por parte dunha Administración, que ten a obriga de usar e promover o noso idioma. Máis lamentábel é -mesmo roza a má educación- que se desatendan e eliminen as mensaxes que lle desagradan, a pesar de seren educadas, correctas e defenderen algo xusto e legal. Anímovos a que transmitades as vosas queixas a través do seu taboleiro no facebook ou no correo-e deportes@concellodelugo.org

Forza!

En Galiza hai prohibicións lingüísticas que non se dan nin en Francia

Pode parecer que o nome desta entrada, que é tamén subtítulo do artigo que publico esta semana en Galicia Hoxe, é unha hipérbole desmedida. O preocupante é que non hai exaxeración ningunha nesta afirmación. É ou non verdade que no Estado francés hai proxectos mesmo de inmersión lingüística en idiomas que non teñen recoñecemento oficial, mentres que aquí en Galiza tal posibilidade está explicitamente prohibida?

Mentres aquí se transforman as Galescolas en Galiñas Desplumadas, se pechan os programas voluntarios de ensino en galego en educación infantil nas cidades ou se proscribe o galego das materias científico-técnicas, en Francia encontrámonos con proxectos totalmente en vasco, en catalán ou en bretón.

O decretazo
En Galiza hai prohibicións lingüísticas que non se dan nin en Francia

Pecho con este a serie de tres artigos-síntese cos que pretendín presentar unha panorámica xeral dos procesos de galeguización e desgaleguización do ensino desde 1995 até hoxe. Finalizo, como non podería ser doutro xeito, abordando o decretazo contra o galego, que xa varias veces foi motivo de análise nesta páxina, mais sobre o que cómpre voltar. Esta norma supón o perigo máis forte contra o que se enfronta o noso idioma, en especial porque acelera a súa perda nas zonas urbanas e porque estende a idea diglósica de que o idioma de Galiza non é válido para todos os coñecementos.

Unha norma rexeitada

O penúltimo día do ano 2009 a Xunta deu a coñecer o seu rascuño de decreto para derrogar a norma de 2007 pactada polas tres forzas con representación no Hórreo. Desde o principio até o final do proceso, a agresiva e unilateral proposta do PP contou co rexeitamento unánime de todas as comunidades educativas: todos os sindicatos do profesorado, todas as organizacions estudantís, todos os movementos de renovación pedagóxica e –excepto unha– todas as asociacións de nais e pais de Galiza.

No primeiro semestre do ano en que nos encontramos, 2010, producíronse dúas manifestacións contra o chamado “decretazo contra o galego”; en ambos os casos, desbordáronse as rúas de Santiago de Compostela, na liña do que acontecera o 18 de outubro do ano anterior.

No proceso, a Xunta tamén se encontrou co rexeitamento da mesa sectorial de Educación, do Consello Escolar de Galiza e do Consello Consultivo. Xorda e inflexíbel, seguiu adiante co seu proxecto de decreto, aínda que no camiño introducise algúns cativos matices.

Os eixos desta norma pasarán a ser:

1. Prohíbense as experiencias educativas en galego na educación infantil que se puxeran en andamento de xeito voluntario durante o bipartito e que contaban cunha demanda crecente nas cidades.

2. Na educación infantil, as familias serán preguntadas sobre a “lingua materna” da nena ou do neno e, segundo cal for a resposta maioritaria, todo o ensino será nese idioma. No entanto, esa cuestión formúlase nun anexo á matrícula, xunto con outras preguntas e sen indicar cales son as consecuencias da resposta. Con esta forma de actuación, o que se pretende é varrer o galego nesta etapa nas cidades, xa que o decisivo pasa a ser cal é o idioma que se utiliza no día a día familiar, non o que se pode elixir no ensino.

Dito doutro modo: unha familia (declarada) castelán falante non poderá solicitar educación en galego. O matiz é importante; véxase, se non, na práctica dos datos até o momento existentes neste curso escolar: un 40% das familias das sete cidades responderon “galego”; porén, polo xogo de maiorías e minorías, só un 10% das aulas nesta etapa nas sete cidades galegas son neste idioma. Este nivel de desamparo para quen quere educación na lingua propia non se produce en ningunha outra comunidade autónoma do Estado.

3. Prohíbese a docencia en galego das materias científico-técnicas: matemáticas, tecnoloxía e física e química. Esta exclusión é explícita tanto para o proceso oral de ensino-aprendizaxe como para a recomendación de materiais. Nunca en 30 anos de democracia se produciu situación semellante en ningún lugar do Estado español.

4. O ensino en galego en primaria e secundaria pasa a ter un tope do 50% e, se un terzo do horario se impartir en inglés, o máximo pasaría a ser o 33%. Dito doutra maneira: a presenza teito é a que os decretos de 1995 ou 2007, de que falamos nos artigos anteriores, consideraban mínimo. Porén, fontes sindicais –non negadas pola Administración, que non ofrece datos– calculan que a porcentaxe de docencia en galego no ensino non universitario non chega ao 25%.

5. O novo decreto denomínase do “plurilingüismo”, aínda que tal nome foi fortemente criticado por falaz, xa que a limitación ou mesmo prohibición da lingua propia en determinadas áreas nega a diversidade idiomática que se di promover. Este nome ten unha finalidade propagandística: dar a entender que o obxectivo deste decreto é mellorar o ensino de inglés (a ecuación subxacente é perversa: saberemos máis inglés canto menos galego soubermos).

Mais a realidade é que as aulas deste idioma na primaria e na secundaria continúan masificadas. O único que se fixo foi crear unha liña de axudas para que os centros de ensino poidan pasar a ministrar unha parte das súas materias en inglés. A maioría dos 52 centros que se acolleron a este programa son privados. Parte deles, reservan o galego nos seus proxectos educativos ás materias de educación física ou relixión. A verdade é que o plurilingüismo se configura só como unha camuflaxe para reducir a presenza educativa do idioma galego.

Menos dereitos que en Francia

Ao final dalgúns dos puntos antes sinalados indicaba que hai restricións que padece o galego con este decreto que non teñen parangón en ningunha outra comunidade autónoma do Estado español en 30 anos de democracia. Goberne quen gobernar estas comunidades, habería que acrecentar, pensando por exemplo nos modelos de Nafarroa ou València.

Mais hai un punto que me gustaría subliñar con especial énfase: que esta norma coloca o galego moi por debaixo das posibilidades educativas que teñen por exemplo as linguas que no Estado francés nin tan sequera contan con recoñecemento oficial, como o vasco, o catalán ou o bretón. Non é hipérbole: na xacobina Francia non se prohibe, como aquí, que unha familia teña a opción de escolarizar a súa crianza no seu idioma propio. E iso que, como é ben sabido, o Estado francés está considerado, con exactitude e xustiza, como un dos que menos recoñece e protexe a súa diversidade lingüística e cultural.

E agora que?

Galiza encóntrase nestes momentos cun modelo lingüístico no ensino que pon en serio perigo o presente e o futuro do idioma propio do país. A aprendizaxe do inglés, que é un obxectivo que todo o mundo comparte, está a ser utilizada como escusa para reducir a presenza da lingua de Galiza.

A comunidade galega é o primeiro territorio do Estado onde, pola vía dos feitos, se está a ensaiar o desmantelamento da oficialidade dunha lingua recoñecida xuridicamente a partir da restauración democrática. Porén, todo parece apuntar a que existe un proxecto estatal para estender esta involución a outros lugares. Así, o PP nas Illes Balears comezou a mudar o seu discurso sobre a lingua no ensino e, igual que fixo este partido en Galiza, pasa a considerar que o decreto do 50% (que esta formación promulgou cando gobernaba ese arquipélago) é unha “imposición” e atenta contra a “libertad lingüística”. Se se consumará ou non a ofensiva é algo que aínda está por ver, porque ambos os territorios contan cunha resposta social moi importante.

A desaparición de medios de comunicación en galego

Esta semana o artigo en Galicia Hoxe tiña que tratar sobre un dos asuntos de máis preocupante actualidade para a nosa lingua e, tamén, para a liberdade de expresión e información de quen queremos seguir exercendo como galegos:

Punto de inflexión
A desaparición de medios de comunicación en galego

Hai xusto tres anos, os últimos días de agosto de 2007, Iria Taibo, a secretaria xeral da Mesa pola Normalización Lingüística, e quen isto subscribe, como presidente desta mesma entidade, realizamos varios encontros formais con entidades que actúan na normalización do éuscaro. Nunha apretada axenda, mantivemos diversas entrevistas de traballo cos responsábeis de proxectos en Kontseilua, o Consello de Organismos Sociais do Euskara, e tamén con algúns medios de comunicación que teñen esta milenaria lingua como ferramenta e vehículo. Martxelo Otamendi, director de Berria e do inxustamente desaparecido Egunkaria, guiounos unha desas tardes pola ampla redacción dese diario. Explicounos as serísimas dificultades polas que pasaron, o seu funcionamento no día a día e tamén algunhas das expectativas que tiñan cara ao futuro.

Cando saímos da xuntanza, Iria e eu conversamos sobre o que alí viramos e fixemos algunhas contas. Parecíanos moi claro. Traballaba máis xente na redacción dese único diario en éuscaro que a suma de todos os xornalistas que estaban en nómina de todos os medios de comunicación en galego. Nas nosas contas feitas rápido nun pano de papel incluiamos a ollo mesmo os servizos informativos da CRTVG, que xa é dicir. Se nalgún punto nos erramos e non son máis, non teño dúbida de que son case os mesmos.

Para se dar esa situación en Euskal Herria conxúganse varios factores. Por unha banda, unha sociedade cunha consciencia moitísimo máis asentada que aquí de que cómpre apoiar os proxectos que se desenvolven en favor da cultura propia. Penso que non se debe reducir tampouco a importancia dunha renda per cápita máis elevada, que permite que sexan factíbeis algúns proxectos por subscrición popular que aquí semellan inimaxinábeis.

Mais a diferenza crucial entre un e outro país é a existencia aló dunha política activa de fomento da lingua desde as institucións, que pasa tamén por ir consolidando un espazo propio de comunicación. Non me refiro unicamente ás accións que se poden desenvolver desde os gobernos autonómicos, senón tamén desde as deputacións e os concellos. Por seguir con comparacións para a reflexión, hai concellos con tantos habitantes como ten aquí Santa Uxía de Ribeira que contan cun orzamento para a normalización lingüística que é superior á suma do que destinan a este obxectivo as catro deputacións e as sete cidades galegas. Debo subliñar que é superior tanto en termos absolutos como porcentuais. Posto que hai persoas con sensibilidade declarada pola lingua e o país nestas nosas institucións, talvez vaia sendo tempo de que realicen unha mudanza profunda da política lingüística, que sirva tamén para defender desde unha acción institucional vigorosa o que está a destruír, cal Atila, o actual Goberno galego (que pouco lle acae este adxectivo de “galego”, verdade?).

Como nun dominó

“A Nosa Terra está na biblioteca do Congreso dos Estados Unidos, que mantén vivas catro subscricións desde 1979, mais a Xunta e o Parlamento galego cancelaron as súas nada máis estrear Alberto Núñez Feijóo a Presidencia de Galiza”. Estas declaracións realizounas esta mesma semana en varios medios de comunicación Afonso Eiré, presidente e conselleiro delegado do grupo editor do desaparecido (mais resucitábel) semanario.

O feche da edición impresa d’A Nosa Terra súmase á desaparición neste mesmo ano 2010 dos xornais electrónicos GzNación e Vieiros, este último con quince longos anos de experiencia ás súas costas. Outros medios como A Peneira encóntranse tamén ao borde do precipicio. Trátase en todos os casos de problemas económicos, ante os cales a Xunta actuou coa desatención máis absoluta.

Si, talvez sexa morno de máis ao falar de “desatención”, cando na realidade a actitude da Xunta de Núñez Feijóo é dunha agresividade manifesta. Aí está o caso das subscricións que se dan de baixa da noite para a mañá (mentres se multiplican as dos medios afíns ao partido gobernante), a eliminación ou redución á mínima expresión da publicidade institucional, a discriminación nos convenios e axudas públicas, o pirateo de ideas (como lle aconteceu a Vieiros no caso A polo ghit)... Hai, en fin, un propósito claro de destrución dos medios de comunicación na nosa lingua.

Debemos sumar a esta situación de redución de cabeceiras no noso idioma a multiplicación exponencial a través da TDT de medios de comunicación en castelán. Varios deles, ademais, son portavoces dun extremismo españolista propio da época do NODO. A CRTVG, que podería ser un oasis para a nosa lingua e cultura, encóntrase, no entanto, nunha planificada depauperación gobernamental.

Respostas sociais

Así, sen tremendismos nin catastrofismos de ningunha clase, debemos recoñecer que estamos a pasar por unha situación de singular gravidade. Nunca nestes 30 anos de Estado das Autonomías o catalán ou o éuscaro pasaron por un momento semellante de desaparición, como nun dominó, de varios dos principais referentes informativos nas súas correspondentes linguas.

Mais non escribo estas liñas para queixarme nin para facermos terapia de grupo. Cómpre que estes problemas sirvan como punto de inflexión para a toma de accións colectivas. Por exemplo:

1. Mantermos unha liña de protesta pública para que cesen as actitudes belixerantes da Xunta contra os medios de comunicación que utilizan o galego.
   
   
2. Reclamarmos que as axudas para o uso da lingua propia que convoca anualmente o Goberno galego sirvan para ese fin.
   
   
3. Demandarmos a todas as institucións (tamén concellos e deputacións) que revisen a súa política lingüística, dotándoa de maior forza e acción social.
   
   
4. Individualmente, darlle soporte aos medios de comunicación que utilizan o noso idioma: subscribíndonos, dándolles visitas na rede, difundíndoos...

Eu, a partir de agora, vou preguntar nas cafetarías e nos restaurantes se teñen por aí o Galicia Hoxe. Xa sei que un gran non fai graneiro, mais...

Dereitos lingüísticos na sanidade

O artigo desta semana en Galicia Hoxe aborda a situación lingüística na sanidade, tendo en conta varias noticias reveladoras aparecidas nos medios de comunicación a semana pasada. A ese respecto, quero lembrarvos que na Mesa hai unha campaña activa sobre a situación do galego no SERGAS e na cal cómpre a participación de todas e de todos. Non debemos caer no erro de pensar que outras persoas o farán se nós non o facemos. Colabora na campaña!

Dereitos lingüísticos na sanidade
A imposición do castelán nos servizos sanitarios galegos

Hai algúns anos, varios medios de comunicación fixéronse eco da noticia dun paciente do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago que se queixaba porque sentía vulnerados os seus dereitos lingüísticos e que tivera unha atención de baixa calidade por ese motivo. Radios e diarios comentaran o caso e difundían as súas queixas. Tratábase dun peregrino que se lamentaba da escaseza de persoal que o podía atender en inglés. Se a falta de atención en galego fose unha noticia, os medios de comunicación non poderían falar doutra cousa. É que hai máis dereito a ter en Galiza unha atención en inglés que a tela en galego?

Veume á cabeza esta anécdota despois dunha outra noticia que estes días deron tamén os medios. No Senado, o PSOE e o PP (este, nunha reviravolta de última hora) impediron que prosperase unha iniciativa que tiña por obxectivo que os exames de acceso a médica/o interna/o residente (o famoso MIR) puidesen tamén, para quen así o quixer, facerse en galego. Vaia, que o Senado respaldou que se mantivese a imposición pura e dura de que tales probas se teñan que desenvolver en castelán. Vese, aí, máis unha vez, que os autoproclamados bilingüistas só usan o “bilingüismo” como unha camuflaxe politicamente correcta para tentaren erradicar todo o que non sexa o castelán. Vese tamén, no caso do PP, que a Núñez Feijóo non lle durou a súa defensa da “liberdade lingüística” nin tan sequera ao día da súa toma de posesión como presidente da Xunta.

A lenda do doutoramento

Esta realidade da imposición do español contrasta coa propaganda demagóxica que decote temos que ler e ouvir dicindo que “nas oposicións para o persoal sanitario un curso de galego pode valer máis que un doutoramento”. Non din que, nestes casos, o galego é só un mérito (algo que se computa en maior ou menor grao, mais que podes non ter), mentres que o castelán é un requisito (algo sen o cal non podes participar). Vaia, que se non acreditas o coñecemento do castelán (o MIR só pode ser en castelán, por exemplo), de nada che vale ter nove doutoramentos en Harvard e dominar outros sete idiomas. Se non acreditas o coñecemento do castelán, non podes entrar. Porén, iso non se di.

Hai un mes e medio, asistín a un debate nunha televisión en Madrid no cal criticaban unha situación de “imposición do éuscaro en Euskadi”, segundo o cal o Goberno vasco tentaba primar persoal do servizo público de saúde que soubese non só castelán, senón tamén a súa milenaria lingua propia. Que forma de demagoxia formular iso como unha imposición! É posíbel un servizo público de saúde de calidade no cal os enfermeiros e as doutoras poidan non entender os seus pacientes?

Canarias, Balears e Murcia

Con certeza, tanto os servizos sanitarios galegos como os doutras zonas do Estado español teñen ben de problemas por resolver, mais a garantía de dereitos lingüísticos tamén está aí como unha cuestión importante. Non é só que o poidamos lembrar falantes de linguas minorizadas, como o galego, tamén noutro sentido acontece co castelán. Por exemplo, hai médicos que poden ser contratados sen pasaren o MIR, tanto para o ámbito privado como tamén para o público. Así, nalgúns lugares, especialmente con enclaves británicos ou alemáns importantes, hai facultativos, en territorios que teñen o castelán como lingua oficial e história, que non saben castelán. É o caso por exemplo das Illas Canarias, onde o Colexio de Médicos de Tenerife agarda que o parlamento do arquipélago aprobe por unanimidade unha iniciativa para que “o persoal sanitario, principalmente médicos homologados procedentes doutros países con idiomas diferentes ao español, se expresen de xeito que poidan ser comprendidos e á vez entendan o idioma español, co fin de garantir unha atención de calidade aos usuarios do sistema público”. O Colexio non escatima críticas contra estes médicos, que seguramente só falen inglés ou alemán. Din que non saber o castelán “supón unha merma grave na calidade asistencial” e que “a comunicación médico-paciente é fundamental para estabelecer unha boa diagnose, para o cal, como é obvio, é imprescindíbel coñecer e dominar perfectamente o idioma do paciente, feito que non se estaba a dar nestes casos”. A opinión do Colexio de Médicos de Tenerife, que reflectiron varios medios a semana pasada, concluía afirmando que “supón un grave risco para o paciente e o médico que se arrisca a cometer erros graves por falta de comunicación co seu paciente”.

Creo que calquera persoa pode estar de acordo coas ideas expresadas polas doutoras e os doutores de Tenerife e agardo que o seu parlamento respalde a súa proposta coa unanimidade que eles solicitan. O que xa non podo entender é por que se nas Illes Balears queren facer o mesmo e garantir que o seu persoal sanitario coñeza as dúas linguas oficiais do territorio (o catalán e o castelán), resulta que se fala dunha imposición do catalán.

Reparemos en que as tres noticias son da semana pasada: a votación no Senado contra a posibilidade de que as oposicións do MIR se poidan facer tamén en galego, o comunicado do Colexio de Médicos de Tenerife e a campaña mediática contra a posibilidade de que no servizo público de saúde balear tamén (subliño: tamén) se deba saber a lingua catalá.

En relación co caso do arquipélago do Mediterráneo, o servizo murciano de saúde enviou un comunicado ofrecéndose a contratar as médicas e os médicos que se neguen a entender o catalán, como se nas Balears falasen a súa lingua por incomodar. Deixando á marxe se tal ofrecemento pode rozar por dentro ou por fóra a prevaricación, cómpre deterse un bocado nas palabras da conselleira de sanidade de Murcia: “nesta rexión non se lles vai exixir ningún tipo de acreditación en referencia aos idiomas que falen para traballar como profesionais da medicina, senón tan só o uso correcto do castelán”. En Murcia exixirán, como ela mesma o di, a lingua dese territorio: o castelán. Por que unha persoa das Balears non pode ter o dereito a ser atendido na súa lingua e unha persoa de Murcia si é algo que non explican.

Sen dereito ao galego

En Galiza non está garantido por ningunha vía que o persoal sanitario teña que coñecer as dúas linguas oficiais, senón unicamente o castelán. Trátase dunha inxustiza, unha discriminación histórica á cal os sucesivos gobernos autonómicos non lle deron solución.

Porén, na anterior lexislatura en que gobernou o PP, na derradeira maioría absoluta de Manuel Fraga Iribarne, recoñeceuse a través do Plan xeral de normalización da lingua galega que tal situación debería mudar. Nese Plan púñase como referencia o caso de Finlandia, país que estabelece que, de non haber no centro máis próximo persoal sanitario que fale a lingua do paciente, o Estado debe encargarse dos gastos de trasladar o doente a outro hospital onde lle falen a súa lingua. Porque se trata con iso de manter a calidade do servizo e xa está demostrado desde ao menos o século XIX que a comunicación, o uso da palabra, favorece a recuperación e cura.

Mais aquí nin tan sequera se fala de tal reivindicación, senón de que se adopten as medidas para que o galego tamén estea presente nos servizos sanitarios, nomeadamente o SERGAS. A realidade é que nos escritos, nos avisos do día a día e na atención ao público (tanto presencial como telefónica), o sistema público galego de saúde exclúe de xeito aplastante a lingua propia de Galiza. A gravidade desta vulneración é maior se temos presente que a maior parte da poboación que acude ao SERGAS é falante de galego.

Temos a obriga, como galegas e galegos conscientes, de lograr mudar esta situación e que se garanta o noso dereito básico a unha sanidade de calidade, a unha sanidade na nosa propia lingua. Sen máis imposicións do castelán.

Como podería saír á rúa sen a miña lingua?

Oskorri faise esta pregunta na emocionante canción "Euskal Herrian euskaraz", que coñecín hai anos cando o Paulo e eu fomos a un acto das mocidades de EAJ-PNV en Murgia. Porén, non é que a ouvise nun concerto ou nalgunha actividade política, senón que me sorprendeu nun supermercado no que tiñan posta a radio. Impactoume a normalidade case tanto como a canción, da que só era capaz de distinguir as palabras "Euskal Herria".

Velaí na versión en directo coa colaboración de Albert Plá, que canta en éuscaro, mentres desde Oskorri repiten traducida ao catalán a segunda estrofa, esa na que se preguntan como se podería saír á rúa sen a lingua.




A letra de "Euskal Herrian euskaraz", incluída a estrofa en catalán:

Euskal Herrian euskaraz
nahi dugu hitz eta jolas
lan eta bizi euskaraz eta
hortara goaz,
bada garaia noizbait dezagun
guda hori gal edo irabaz.
Zabal bideak eta aireak
gure hizkuntzak har dezan arnas,
bada garaia noizbait dezagun
guda hori gal edo irabaz.

Euskal Herrian euskara
hitz egiterik ez bada
bota dezagun demokrazia
zerri azkara
geure arima hiltzen uzteko
bezain odolgalduak ez gara.
Hizkuntza gabe esaidazue
nola irtengo naizen plazara,
geure arima hiltzen uzteko
bezain odolgalduak ez gara.

Si no es possible parlar
euskara en el País Basc,
de que ens serveix eixa democràcia,
la podem llençar.
No som tan descastats
com per deixar morir així la nostra ànima.
Digueu-me com jo sortir podria al carrer
sense la meva llengua.
No som tan descastats
com per deixar morir així la nostra ànima.

Euskal Herri euskalduna
irabazteko eguna
pazientzia erre aurretik
behar duguna,
ez al dakizu euskara dela
euskaldun egiten gaituena?
Zer Euskal Herri litzake bere
hizkuntza ere galtzen duena.
Ez al dakizu euskara
dela euskaldun egiten gaituena?

Por último, eis a tradución. Está feita á base de cotexar outras traducións, porque non sei vasco. Así que as correccións se agradecen e serán tidas en conta.

En Euskal Herria
queremos falar e xogar en euskara,
traballar e vivir en euskara.
Xa é hora de que algunha vez
gañemos ou perdamos esta loita.
Abrir os camiños e os ares
para que a nosa lingua respire.
Xa é hora de que algunha vez
gañemos ou perdamos esta loita.

Se en Euskal Herria
non se pode falar en euskara,
tiremos a democracia
ao cortello.
Non somos tan parvos
como para deixar morrer a nosa alma.
Sen a miña lingua, dicídeme,
como podería saír á rúa?
Non somos tan parvos
como para deixar morrer a nosa alma.

O pobo vasco fala vasco,
día da vitoria,
o que necesitamos
antes de queimarmos a paciencia.
Non sabes que é o euskara
o que nos fai vascos?
Que Euskal Herria sería
a que até perde a súa lingua?
Non sabes que é o euskara
o que nos fai vascos?

Lembrade: manifestación nacional o 18 de maio en defensa do dereito a vivirmos galego.

Tomémolo con humor

Solicitemos sempre a atención na nosa lingua! :D