Xanelas polo tempo - Efemérides desde O Libro negro da lingua galega

Ao longo dun ano fun publicando diferentes efemérides sobre a historia do noso idioma, a partir do traballo de investigación que realicei n'O libro negro da lingua galega. É unha antoloxía de certos casos de represión, silenciamento e censura, algúns deles aínda escasamente coñecidos. Sen sabermos de onde vimos non podemos nin entender o presente nin proxectar tantos mañás que temos por diante.

Por se vos foren útiles para a vosa escola, asociación ou o que for, aquí vai unha ligazón para os baixardes. Son para usar e divulgar libremente, e mesmo para modificar, se for preciso, mais pido que neste último caso se faga referencia ao libro, para dar crédito ao traballo da súa compilación e edición.

Para calquera suxestión ou o que for, podedes escribir ao correo olibronegro @ carloscallon.com.

Avante toda! Pola lingua que nos une!

- Baixa desde aquí.



 

Unha semana ben completiña. Vés?

Nos primeiros 6 días do mes de xullo vou participar en 9 actos por volta d'O libro negro da lingua galega.

Os dous últimos roteiros na Coruña (días 3 e 6) xa están completiños e con xeitosas listas de espera. Nos que se van realizar en Santiago aínda fican algunhas vagas. A inscrición é no correo roteirosdolibronegro@gmail.com 

Ademais, podemos encontrarnos en Melide, San Sadurniño, Ribeira e Oleiros. Serán magníficas oportunidade para escoitar voces marabillosas, de xente que entusiasma e dinamiza, como o inmenso Paco Veiga, a creativa Pilar Ponte, o inspirador Xosé Antonio Vázquez Covas, o vangardista Secundino García e a visionaria Iria Taibo.

Avante toda! Pola lingua que nos une!

O libro negro da lingua galega un ano nas rúas

En poucos días vaise facer un ano da saída d'O libro negro da lingua galega, un proxecto a que lle estou a dedicar case tanto tempo para a difusión como llo dediquei para a elaboración :)

Van xa 45 actos para falar da obra, a maioría por Galiza, aínda que tamén en Bruxelas, Rio de Janeiro, Niterói, Salvador, Madrid, Lisboa...Participaron un total de 2.771 persoas nos encontros por volta do libro. (Enténdase ben que non é unha cifra exacta, tento contar ou pídolle a alguén que conte, e despois anoto, mais nos eventos máis concorridos sempre existe unha marxe de erro, en calquera caso para abaixo).

O volume chegou ás librarías no día 9 de xuño. Vou festexar esta voltiña ao sol con dúas palestras moi especiais e dúas visitas guiadas. En cal nos vemos?

9 de xuño:
Presentación ás 20h30 na Libraría de Rosa, o Espazo Lector Nobel de Boiro, con Mario Brión (Olaxonmario).

10 de xuño:
Palestra ás 12 h na Casa do Taberneiro de Santiago de Compostela, con Neves Rodríguez e Héctor López de Castro (Cascarelo).

11 de xuño:
Roteiro na Coruña sobre a historia da represión da lingua galega. Vai haber unha visita guiada ás 11h30 e outra ás 18h. A duración aproximada é de unha hora e é preciso inscribirse previamente no correo: roteirosdolibronegro@gmail.com, pois as prazas son limitadas.

Avante toda! Pola lingua que nos une!

Aínda existen os blogs?

Acabo de entrar neste espazo, que estaba case a ser collido polas silveiras. Cheguei por outros motivos, mais, de paso que vou, decido escribir catro liñas, e así inauguro 2023. Véspera do 25 de abril, abro o ano novo.

Colocar algo en negro sobre branco neste espazo e non nas redes sociais diarias faime pensar mesmo que ninguén o vai ler, que isto vai ser íntimo e se pode achegar a un diario. Con certeza, aínda que sexan pouquiños ollos, algúns se deterán aquí. Algúns.

Que facer cos blogs?

Non vou escribir nada persoal nin sobre o libro que levo case un ano a promover nin sobre os outros proxectos de futuro, aínda que ao dicir que non xa estea a afirmar algo. Só deixo un saudiño para ti, que andas a ler. Até a próxima!

Revista de imprensa da presentación nacional d'O libro negro da lingua galega

 

•  Carlos Callón publica o 'libro negro' do galego, que evidencia os 500 anos de represión contra a lingua. Praza, 10 de xuño de 2022.
  
• Callón recorre la historia de represión del gallego en su nueva obra literaria. El Correo Gallego, 11 de xuño de 2022.
• Callón presenta en Compostela 'O libro negro da lingua galega'. Nós Diario, 10 de xuño de 2022.
• Carlos Callón: "Son 500 anos de represión continuada sobre o galego". La Voz de Galicia, 11 de xuño de 2022.
• Carlos Callón publica un 'Libro Negro' en el que recorre "500 años de persecución del gallego". Enfoques.gal, 10 de xuño de 2022.
• Carlos Callón presenta 'O libro negro da lingua galega': "Malia todo, ata batendo nas crianzas, resistimos". Radio Galega, 9 de xuño de 2022.
• Carlos Callón narra en 'O libro negro' a represión histórica da lingua galega. Diario de Ferrol, 10 de xuño de 2022.
• "A represión contra o galego vai moito máis aló do franquismo, ten unhas raíces moi profundas". Praza, 21 de xuño de 2022. 
• A nova obra de Carlos Callón percorre 500 anos de persecución e silenciamento do galego. Galicia Confidencial, 10 de xuño de 2022.
  
• Carlos Callón narra en 'O libro negro' a represión histórica da lingua galega. El Ideal Gallego, 11 de xuño de 2022.

Disidentes sexuais na Galiza contemporánea

Desde esta fin de semana teño comigo A defunción dos sexos, un libro de Daniela Ferrández que acaba de saír do prelo e supón un importante punto de inflexión nos estudos LGBT galegos.

Cando se está a investigar é fácil sentir soidade. Mergúllaste en arquivos e en páxinas e páxinas, e máis páxinas, e aínda máis páxinas... Podes contarlle ás amizades, á familia ou á parella algún dos momentos máis emocionantes ou máis divertidos, mais non podes estar a dar a murga todo o día.

No último tramo de elaboración d'O libro negro da lingua galega encontrei unha compañeira virtual con quen partillar a viaxe: a Daniela Ferrández. Ela andaba nalgúns arquivos e nalgunhas fontes hemerográficas semellantes ás que me entretiñan a min, só que con temas diferentes. En canto ela pesquisaba polas pegadas LGBT, eu espreitaba as marcas da represión lingüística. (Un dos momentos en que máis gastei a vista foi a ler os exemplares do El Ideal Gallego desde novembro de 1939 até outubro de 1941, un a un...)

Cando ela achaba no seu mergullo algunha cuestión que me interesaba, pasábama, e o mesmo facía eu. Para min foi moi divertido e tamén proveitoso.

Nalgún momento queremos facer algunha presentación conxunta d'A defunción dos sexos e d'O libro negro da lingua galega, que ao cabo son historias sobre aspectos centrais das vidas das persoas e das sociedades (a fala, a sexualidade...), mais sobre as que a ollada académica central continúa a fuxir alí onde arden. Anunciarémolo. Por en canto, aconsello que leades e difundades o seu libro.

"Un coro..."

Obrigado por facer finalista este poema do libro A abertura da boca nos premios Aritmar, os xogos florais galego-portugueses do século XXI.

Estes galardóns ideados pola Escola Oficial de Idiomas de Santiago convertéronse nunha interesantísima antoloxía da seitura poética anual das dúas bandas do Miño. Recomendo ler as escollas, particípese ou non do resto do proceso, que tamén é enxeñoso. Todo isto é ben bonito.

Viva a poesía! Vivan as culturas galego-portuguesas!

Os pesimistas tamén se enganan

Os pesimistas tamén se enganan

Cando nos detemos a pensar sobre o pasado, o presente e o futuro do galego, hai dúas preguntas fundamentais que temos que nos facer en voz alta. A primeira, por que o idioma nado para ser o natural da Galiza -de aí o seu nome: galego- non deu consolidado até o momento o seu espazo social. A segunda, por que unha fala reprimida fisicamente por séculos nas escolas (ao menos de 1543 a 1980, como documentamos no Libro negro da lingua galega), afastada dos templos (nunha exclusión que non padeceron catalán nin vasco) e desprovista de todo auxilio institucional durante medio milenio conseguiu sobrevivir e mesmo aspira a deixar atrás todos os confinamentos.

Houbo varias bocas agoireiras que, xeración tras xeración, pregoaron o inminente fin do noso idioma e lle cantaron os responsos: "está llamado a desaparecer" (1877), "el  dialecto ha desaparecido" (1888), "que huye, que se esconde, que se fusiona, se bastardea, se muere" (1888), "un paso más y la lengua gallega desaparece" (1906), e tantas outras profecías anunciadas por persoas que xa van alá, en canto a lingua continúa acesa nas bocas e nos corazóns. Do mesmo xeito que naqueles filmes de serie B en que se dá por morta e sepultada unha persoa e surte unha man vitoriosa de entre a terra remexida, así a proscrita "lingua B" dá a sorpresa e rexorde cando pouca xente a agardaba. Tanxugueirízase.

Esta constatación, que é tamén un voto esperanzado nun destino por labrar, non cae na negación dunha realidade de “emerxencia lingüística”, como ben sinalou nestas páxinas Marcos Maceira. Ninguén pode desmentir a crúa hemorraxia de falantes que nos lembra o inquérito de Sondaxe, nin que no ano 2022 perduran vetos impropios destes tempos. A situación máis grave dáse no ensino, cun decreto de “plurilingüismo” cuxos efectos lesivos saltan á vista en todos os estudos que se publican. O que en 2009 era advertencia, hoxe é confirmación.

A evolución do galego non ten nada de especial dun punto de vista sociolingüístico: pode florecer ou recuar segundo foren as políticas das administracións. Nin máis nin menos. Do mesmo xeito que outros idiomas que estiveron en risco e se recuperaron, o da Galiza pode deixar atrás a precariedade se se tomaren as medidas. Nin o Goberno galego nin a inmensa maioría dos concellos van hoxe nesa dirección. Oxalá muden o rumbo e que non venzan os dos responsos.

(Publicado no xornal La Voz de Galicia no pasado sábado, 12 de marzo de 2022).