Trinta anos sen Blanco Amor

Nun día coma hoxe de hai 30 anos falecía, só, nun taxi en Vigo, Eduardo Blanco Amor. A efeméride faime pensar en moitos aspectos da súa obra e da súa vida, mais tamén do tempo pasado na miña.

Hai xa unha década que escribía un artiguiño sobre el e a homosexualidade, que publicara no semanario A Nosa Terra e amabelmente decidiu reproducir tamén Vieiros (aínda que sen a parte final, que anunciaba os actos de Galiza Nova que eles colocaran como noticia; de aí esa estraña conclusión).

Lendo o que redactei con 21 anos, penso que só poría algúns matices no relacionado coa "Oda a Walt Whitman". Ademais, marabíllome de ver como hai algunhas cousas que daquela parecían utopías e hoxe son realidades a coidarmos.

[A fotografía é un autorretrato do autor en Bos Aires en 1940, que se pode ver dentro do libro Eduardo Blanco Amor: A ollada do desexo. Obra fotográfica 1933-1973.]

Non temos poetas novos?

No artigo desta semana en Galicia Hoxe reflexiono en voz alta sobre as dificultades de edición con que se encontran as novas fornadas de autoras e autores de poesía en lingua galega. Concordades coa visión ou hai algún aspecto importante que se me escapa e que contraría os datos aquí expostos? Cales pensades que son as vías de futuro?

Non temos poetas novos?
Dificultades de edición, desamparo institucional e novas saídas

Varias noticias aparecidas nos últimos días sobre as nosas novas e os nosos novos escritores de poesía fixéronme reflexionar un algo sobre a situación actual. Permitídeme que vos traslade estes pensamentos en voz alta.

Esta semana, Radio Nacional de España concedeulle a Yolanda Castaño o seu premio Ojo Crítico, por Profundidade de campo, un libro que contén algúns dos versos máis lindos e impactantes que lin na miña vida. Nunha entrevista pola concesión do galardón, a autora estendía o recoñecemento a todas e todos os poetas que se expresan na lingua de Galiza: “Ademais creo que nunca se deu antes [ese premio] a unha obra en galego, así que tamén o tomo como un tanto que apuntarnos os que escribimos en galego. Espero que sexa o primeiro dunha longa lista. E que vaian pondo os ollos en todo o que se está facendo por aquí.”

Sobre “o que se está facendo por aquí” desenvolvérase esa fin de semana pasada un encontro da Asociación de Escritoras/es en Lingua Galega, que so o título “Eu ou Nós?” promocionou e fomentou o debate entre os membros das novas fornadas creativas. Non puiden asistir, mais coñezo parte dos debates grazas aos comentarios dalgúns escritores que alí estiveron e tamén a que se dispoñibilizaron os vídeos cos temas de discusión, consultábeis en letrasnovas.blogaliza.org.

Unha importante noticia vinculada é que a Xunta de Galiza decidiu retirar as axudas con que contaba este evento, dentro da liña que desde abril segue o Goberno galego de desnutrir a cultura do país. Por fortuna, o bo facer da AELG logrou sobreporse a esta discriminación.

Situacións como esta desmontan, máis unha vez, a lenda urbana de que a cultura galega está hipersubvencionada. Ao contrario. Quen bote contas, tirará dúas conclusións incontestábeis. En primeiro lugar, que a cultura vehiculizada en lingua galega é a máis desprotexida polos poderes públicos, dentro das que se expresan nun idioma con algún rango de oficialidade no Estado español. A segunda constatación é que os impostos dos galegos e das galegas son máis utilizados para promocionar a cultura en español (que conta a maiores con moitos outros soportes) que a cultura en galego, cunha abrumadora diferenza. O problema que ven algúns é que a cultura galega tamén reciba axudas públicas, aínda que sexan moito menores.

Un outro aspecto para a reflexión veume por unha entrevista no semanario A Nosa Terra a Román Raña Lama, recoñecido co Premio Cidade de Ourense de poesía por O incendio das palabras. O entrevistador, Horacio Vixande, pídelle opinión ao autor de 49 anos sobre o seguinte aserto: “Hoxe en día aparecen menos novas voces poéticas en Galiza que nas décadas do 1980 e 1990.” Román Raña avalía que as letras se moven por ciclos, que “a lírica vive no acougo tras vinte anos de vangarda e diverxencias pero a narrativa ferve”, mais sinala a “moitísima calidade” dos que chegan.

A afirmación do xornalista púxome a cabeza a carburar. Na realidade, hai menos poetas? É unha consideración en termos absolutos ou en termos relativos? Como se chega a esa conclusión?

O caso é que, mentres escribo este artigo, enumero mentalmente un bo feixe de mozas e mozos que versifican na lingua do país. De moitas e moitos gosto, mesmo gosto moito, e teñen o recoñecemento dos seus pares que sofren tamén a ferida das letras. Porén, as súas obras están inéditas en libro e fican, así, invisibilizados, aínda que sexan unha parte fundamental, cualitativa e cuantitativamente, do que “se está facendo por aquí” do que falaba Yolanda Castaño.

Outras e outros conseguiron superar os obstáculos e pasar pola editora, mais acumulan, na súa gabeta ou no seu disco duro, algúns poemarios finalizados e algún outro a piques de finalizar. Non hai présa en redondealos. Total, hoxe calquera poeta novo pode tardar máis en publicar os seus versos que o que demorou Rosalía de Castro en ver saír do prelo as súas Follas novas, que acabaron dándolle o riso por ese impropio título, cal se a unha moura ben moura branca lle ouvise chamar.

Ou pásome de pesimista? É que, tras ollar as mesas de novidades das librarías, e recontar o que fica no limbo dos recitais ou no intercambio de mecanoscritos, atrévome a arriscar unha hipótese. Penso que nunca houbo tantas dificultades para editar un libro de versos en lingua galega como hoxe. Quitando, é obvio, os momentos de proscrición e persecución máis crúa. Mais só eses momentos, debo acrecentar.

Alguén pode replicar, baseándose nos estudos anuais sobre o mercado editorial, que tal conclusión é errada, que hai unha porcentaxe de obras do xénero poético que negan que o vaso estea medio baleiro. Na xenial Scoop, a personaxe que interpreta Woody Allen exclama: “Non vexo o vaso medio baleiro. Véxoo medio cheo. Só que de veneno.” Non falo por boca de Allen para desconsiderar a cualidade do publicado, senón polo perverso que é para a literatura galega e para o sistema literario galego que esta porcentaxe veñan sendo, na súa inmensa maioría, reedicións de obras máis ou menos clásicas. Isto é, as lecturas recomendadas de poesía nos centros de ensino, ás que habería que agregar a publicación de inéditos por algunha efeméride, en especial o Día das Letras.

Sobre esta cuestión, ten un artigo incisivo e lúcido a poeta Marta Dacosta, no xornal electrónico GzNación o 16 de maio de 2007. “Dez anos despois de morto xa pode un ser obxecto de estudo, a conciencia, investigado”, sinala referíndose a como se continúa a concibir a figura homenaxeada no Día das Letras. Mais, ao mesmo tempo, a realidade diaria dos escritores vivos en idioma galego, especialmente de poesía, é máis crúa, mesmo para alguén coma ela que acumula na súa vitrina algúns dos máis prestixiosos galardóns: “Pasan os días e non recibes resposta da editorial, os días son meses e os meses anos. Chega un momento en que xa non sabes se queres publicar ou non. No mellor dos casos cando les o teu libro impreso, anos despois, nin o recoñeces, e oxalá non renegues del, inmersa xa noutra etapa creativa. E entón comezas a te facer as preguntas fundamentais do escritor: Para quen escribo? Por que Todo o que se escribe ten por destino ser publicado? Coñécese o que se edita ou publica en Galiza? Quen o coñece? Porque ás veces dá a sensación de que nos coñecemos dentro dese amplo círculo de 300 escritores e escritoras, que escribimos para nós mesmos.”

Case só se publica o que se premia, mais nin isto é sempre así. E a nova política cultural da Xunta non fará máis que empeorar a situación. Xa sabemos a súa consideración de que a cultura galega “está muy bien, pero limita” e as súas apostas por reducir ou retirar o apoio ás expresións en galego, promovendo o hibridismo cultural e a rede clientelar.

Na mesma entrevista a que me refería ao comezo deste artigo, Yolanda Castaño indica que “é o momento de renovar o canal de expresión da poesía”. Claro que a todo o mundo lle agrada publicar un volume propio (como sinalaba Oriana Méndez hai xusto unha semana neste mesmo diario, “cando publicas un libro pasas a que te tomen máis en serio que cando non tes publicado nada en formato libro, aínda que teñas moitas publicacións espalladas”). Nese carreiro, hai iniciativas interesantísimas como Estaleiro Editora e, ademais, as novas opcións de autoedición poden supor unha mudanza, igual que todo o que supoñen as novas tecnoloxías, como os blogs poéticos. Mais cales serán os futuros canais e como se recibirán? Permitirannos coñecer, tamén dentro da propia Galiza, as dimensións do que se “está facendo por aquí”?

Cuarto de outono

Antonte lin Cuarto de outono, de María do Cebreiro, unha das nosas poetas novas con máis obras publicadas; algo especialmente difícil no momento actual. Xusto sobre o tema da edición de poesía en lingua galega vai o artigo que estou a escribir para a miña cita que teño cada segunda feira en Galicia Hoxe.

Déixovos con dous dos textos deste libro que máis me gustaron e co convite de que leades toda a obra:


A PROMESA

Lembras aquela vez
que non fomos a Dresde?

Lembras como era Dresde
antes de ir?




NON SER VISTA. VOLVER

E todos os recantos que non vin.
E todas as persoas que non lembro.

As cidades son grandes.
Permítenme chorar.





.

Os estirados

Esta foi a viñeta de onte de Luis Davila, cuxo blog vos recomendo que sigades ;-)

Unha entrevista en Público e máis sobre a resolución do EBLUL

A resolución aprobada onte polo Comité de Estado da Axencia Europea para as Linguas Minorizadas parece que vai dar para falar e para pensar. É curioso que a Xunta de Núñez Feijóo tente reducir o relevo deste texto sinalando que eu son o actual presidente dese Comité de Estado (que aprobou unanimemente o documento). En troca de festexaren que Galiza estea representada con voz e voto nesta Axencia Europea, e cun papel tan destacado, laméntano. Por que preferirían que Galiza non contase?

É de sinalar tamén que, aínda que a actual presidenta desta Axencia sexa de Irlanda e o organismo teña a súa sede nestes momentos en Dublín, non se trata dunha "ONG irlandesa", como figurou onte e hoxe nalgúns medios de comunicación. Trátase dunha federación europea de entidades, que ten rango consultivo no Parlamento europeo, no Consello de Europa e na ONU e que aborda a diversidade lingüística continental.

Hai unha recepción informativa en particular que choca polo seu nivel de delirio. Refírome a Libertad Digital, ese medio tan coñecido pola súa credibilidade (modo retranca on). A nova é tan falaz e terxiversadora que o máis difícil é achar nela algunha verdade. Erran mesmo á hora de nomear os membros do Comité de Estado, que xa é dicir.

No entanto, a resolución do EBLUL é salientada e ben ponderada hoxe na maioría dos medios de comunicación de Galiza. A nivel de Estado, cómpre destacar o relevo que lle está a dar o diario Público. Onte estivo case toda a tarde situada como a primeira noticia do día e hoxe continúa nun moi bo lugar. A este respecto, na edición dixital deste medio sae unha entrevista que me fixeron onte e que leva todo o día como a cuarta información máis vista.

Tendo en conta o que é o noso punto de partida, penso que estamos a facer ben a divulgación fóra das nosas fronteiras do que está a acometer este goberno da Xunta. Cómpre seguirmos nesa liña.

A Axencia Europea para as Linguas Minorizadas reprende a política lingüística da Xunta

A resolución aprobada onte polo Comité de Estado da Axencia Europea para as Linguas Minorizadas (EBLUL) é de grande relevo simbólico tanto porque supón unha chamada de atención ás vulneracións de dereitos lingüísticos por parte da Xunta como pola advertencia de elevar esta situación a diferentes foros internacionais.

Teñamos presente que esta Axencia ten rango de entidade consultiva do Parlamento europeo, do Consello de Europa e da ONU, o cal lle dá un novo pulo ás reivindicacións que levaron ás rúas de Santiago de Compostela a marea humana do pasado 18 de outubro.

A Mesa está satisfeita de ter contribuído a este paso, pois foi a asociación, nunha reunión á que asistín onte en Barcelona, a que realizou esta proposta, que respaldaron todas as entidades pertencentes ao Comité de Estado.

Os xeniais Miranda volven á carga

A canción non é das que máis me chaman do grupo, porén o vídeo (que presentaron antonte) é formidábel, na súa mellor liña:

Máis estatísticas e máis dúbidas sobre para que o blog

Unha investigadora e escritora de ensaio manifestoume unha vez, hai moitos meses, que lle parecía que os blogs eran algo moi egocéntrico e que, ademais, non lle gustaba seguilos, salvo que se centrasen nunha única temática. A reflexión non a comparto en absoluto, mais si que me parece interesante e que dá para pensar.

A respecto do egocentrismo, sería entrar nun vello debate sobre a autoría. Podemos acusar de tal cousa ao Mestre Mateo porque decidiu deixar a súa sinatura física no Pórtico da Gloria e non ficar no anonimato doutros arquitectos de séculos anteriores? E aos escritores e escritoras que deciden asinar as súas obras tamén lle aplicamos a mesma adxectivación? Non sei, non sei. A cousa parece que non ten moito sustento.

Ademais, como ben sabe calquera persoa que navegue decote polo mundo dos blogs, isto non sempre se resolve igual e hai moitas páxinas das que se descoñece quen está detrás. Eu dubidei varios meses antes de recoñecer que esta é a miña bitácula, aínda que ao final optei por iso con todas as consecuencias, mesmo mudando o seu dominio dos primeiros meses a este que agora ten.

O dos contidos paréceme un tema máis profundo. Cando ás veces matino sobre o sentido desta páxina si que dubido sobre se debería falar só da figura pública, dese que escribe artigos, dá conferencias de imprensa, sae nas fotos para ben ou para mal e todas esas cousas. Mais tamén aí opto por non facelo así. O Carlos Callón presidente da Mesa ou da Fundación Via Galego sae xa nas páxinas desas entidades. O de aquí, é unha personaxe menos plana, polo que tamén dá saída neste espazo a outras indaquedanzas ou necesidades de expresión, ademais de abrir outras portas para o diálogo imprescindíbel.

Iso significa, claro, que moitas das cousas que aquí poño non despertan o mesmo interese, xa que se dirixen a públicos ben diferentes. Quero agradecer así e todo o seguimento que está a ter este pequeno espazo. Segundo a páxina web Alexa, nestes momentos esta páxina é a 766.851 máis seguida do mundo e a 18.001 con máis visitas do Estado español, o cal me parece unha cifra fabulosa.

Perdoádeme a reflexión en voz alta e moitas grazas por estardes aí.