A superficie dos lindes

Reproduzo a continuación o artigo da profesora e crítica Inma Otero Varela sobre Atravesar o fantasma, publicado no semanario Sermos Galiza. Aprendín moito do que viron os seus ollos nos meus versos:

“A superficie dos lindes”, Inma Otero Varela

Como os fantasmas, o poemario transita polos recunchos das fronteiras. Converte as interseccións de imposibles en centros de gravidade. Dous dos temas fundamentais, o tempo e o suxeito, ou o suxeito no tempo, poñen de manifesto o primeiro límite: o dos xéneros literarios. Atravesar o fantasma preséntase desde o comezo como unha sorte de autobiografía dun “pasaxeiro en tránsito”, título do quinto e último apartado. Precisamente a dimensión temporal, a secuencialidade duns acontecementos, é o que ten caracterizado á narración malia que se inclúa en moitos textos líricos. Pola contra, a subxectivide deste “eu” viaxeiro, propia da poesía, atópase en moitas narracións que teñen como trama a construción dun suxeito, como todos, problemático. Así o “eu” é aquí un espazo, unha paisaxe que o tempo modifica, elemento tradicionalmente vencellado ao relato.

Os lugares do íntimo constrúense superando os obstáculos que fican fóra da pel. A morte do pai, a descoberta da sexualidade, a experiencia do amor e o fracaso baten coa peritaxe da sociedade. Máis aínda cando non se axustan ás normativas. O “pequeno do finado de Callón” (p. 18), a “diglosia da sexualidade” (p. 30) son etiquetas para o orfo antes de tempo, para o homosexual. Pero ao campo semántico da dor (medos, temores, dúbidas, sospeitas) sobreponse o da loita. Non se quere só sobrevivir ao estigma. Búscase subverter os marcos, transformar o prexuízo en normalidade, abrir unha fenda que achegue a marxe ao centro. O pulo vital e a ironía anulan a autocompaixón e proxectan a subxectividade cara o novo tempo do futuro, esoutro lugar fronteirizo que resoa en toda a obra, paralelo aos espazos da felicidade nos que habita o mar, o sol e o piñeiro, símbolo do eu.

O espazo da confluencia ciméntase co coñecemento. Predominan os verbos do saber, ás veces conxugados en segunda persoa de plural do futuro: “comprenderédesme” (p. 31). Trascéndese o ton confesional para alcanzar unha forma de sapiencia, de criterio sobre un mesmo, ao tempo que se cambian realidades. A linguaxe bordea tamén as estremas do coloquial para adentrarse por veces noutras fonduras. Na conversa sosegada que se establece co lector-confesor introdúcese a análise para desfacer os relatos que nos contan a nós mesmos e as nosas sociedades. Tamén os míticos como ocorre coa Odisea. O referente xa non é o elemento masculino nin sequera para artellar a reinvindicación de Penélope ao xeito de Xohana Torres. O eu non quere ser Ulises nin Penépole. Non hai o empeño de ter que navegar á forza cando se prefiren outros transportes.

O coñecemento susténtase nos números. As matemáticas ordenan o mundo racional, pero de novo agochan os recunchos insondables da cábala. Vóltase ás encrucilladas da numeroloxía. O eu cifrado establece no primeiro poema, coa axuda da Divina Comedia, a fórmula que desenvolven os trinta e cinco textos, como os trinta e cinco anos do poeta real, e os trinta e cinco anos nos que Dante imaxinou erroneamente que ancoraba a metade da súa vida.

O xogo especular do eu acrecéntase co uso do nome do autor empírico como sinatura deste primeiro poema. Tamén a gramática que dá forma ao outro emprega a máscara. O apartado “O amor no pronome” destapa o falso tolerante que só admite a existencia no gueto, espazo valado que converter en parcela aberta, mentres descobre ao ti como construtor da subxectividade. O amor tamén é escenario para a teatralización, como ficticio é o desexo de eternidade. A contradición habita no rexeitamento dos amores que buscan a perpetuidade do estatismo. Os amantes que anulan o tempo con cirurxía, músculos e virtualidade son, á fin, amores de paso. E velaquí a sabiduría final. Saber é sentir. A percepción intuitiva e emocional prefírese á percepción intelectual. Deste xeito o corpo, presente ao longo de toda a obra desde o primeiro verso do segundo poema, ou o primeiro se temos en conta que o anterior actuaría de prólogo, “mírame aquí o que teño no corpo”, imponse para afirmar no título do último texto que “continuar vivo e continuar ferido”.