A achega de Manuel Rodríguez Alonso sobre Atravesar o fantasma

Na liña do comentado onte, recupero a reseña completa que realizara Manuel Rodríguez Alonso ao meu poemario Atravesar o fantasma:

Poesía neorromántica e figurativa
Manuel Rodríguez Alonso

A poesía que expresa sentimentos e ata elementos narrativos, en definitiva romántica e figurativa, recibiu, tras a renovación das vangardas, unha crítica feroz, pois cumpría que a poesía fose pura, sen elementos narrativos, sen historia, é dicir, deshumanizada. Callón, pola contra, ofrécenos aquí unha poesía chea de humanidade, de sentimento, en definitiva, neorromántica. Por outra banda, é tamén unha poesía da comunicación de estados de ánimo, angustias e desacougos. Mais este poemario de Callón non vale por estes sentimentos e propósito comunicativo ou rehumanización, senón porque a súa literariedade, no sentido que se lle dá ao termo no formalismo ruso, é moi grande.

O libro ábrese cun poema en que o eu lírico se presenta así mesmo como contraditorio, cambiante, multiforme nunha serie de versos paralelísticos. Pode ser alien ou tatoo, eccema ou delirio, dunas ou oasis, síntese ou resto. A seguir, a primeira parte, vai dedicada ao pai morto. A infancia non é neste caso, como acontece no tópico, un paraíso perdido. Era paraíso cando estaban o pai e mais a nai, pero coa desaparición do primeiro convértese en certo xeito en inferno. Expresan ben este sentimento os poemas Prehistoria e Esas noites dos meus sete anos. En Se iso daquela non pasase o eu lírico expresa ben ese sentimento de dor pola ausencia do pai, vivida desde un presente adulto. Ao xeito dos vellos simbolistas, escribir poesía é lembrar e recrear o pasado, neste caso a morte do pai do neno, que se escribe desde a circunstancia vital do eu lírico xa adulto: Pasan os anos / xa son un home. / Mais continúo angustiado. Coma nos románticos alemáns, lembrar é sufrir.

A segunda parte do poemario (O AMOR NO PRONOME) comeza cun poema que repite case ao pé da letra outro de Pero García Burgalés (E sospeitan que por mal cavalgades…). Expresa o eu lírico a dor do que non é como a sociedade convencional quere que sexa. Aquí refírese evidentemente ao amor, mais pode aplicarse a calquera situación do que se sente diferente do que demanda a convención social.

O xogo cos pronomes é un motivo reiterado na poesía amorosa. Pensemos por exemplo no célebre poema de Salinas. Recorre con mestría Callón a este procedemento no segundo poema desta sección, especie de haiku, pola súa brevidade. Daquela é un pequeno gran poema (páx. 26). Cómpre sinalar tamén o tema do descubrimento da sexualidade na adolescencia. Mais unido a el está precisamente o tratamento da adolescencia como unha etapa especialmente difícil polas tensións que produce o tránsito de neno a adulto e xa non só na parcela sexual. Hai imaxes sobre as dores e angustias da adolescencia moi logradas como esa Ese verán / tamén o sol decidiu facer folga (páx. 27). Non falta tampouco nesta sección a ironía e mais o humor como acontece no poema Miña avoa sempre me berra desde a xanela: (páx. 30).

A terceira parte do poemario titúlase PARA UN DÍA PODER CHORAR POR ALGO. Malia a aparente tristura deste título, estamos perante unha chamada a gozar do presente ou da xuventude, aínda que sexa con dor ou persecucións. Non hai peor cousa que de vello non poder lembrar ou chorar pola xuventude perdida. Non hai que deixar pasar esa festa, aínda que moitas veces sexa a festa que permiten os tolerantes (Edéns gais doutrora). Aínda que as experiencias produzan dor hai que vivilas, telas aínda que, de novo nunha grande imaxe, sexa plantar cebolas para un día poder chorar por algo (páx. 39). Neste mundo de dores, mais tamén de vivir e gozar, malia os intolerantes, a poesía ou a literatura en xeral son unha táboa de salvación: Literaturizo o medo para afrontalo e vencelo. / Almorzo poesía para poder vivir / co esquecemento da dor que se fai palabra (páx. 40).
A penúltima parte do poemario titúlase SÍSIFO. O eu lírico recoñécese onde señorea o fracaso. Mais iso non implica non seguir desexando, vivindo, buscando o amor, pois Afrodita nace cada día (páx. 48). En definitiva, recreación do mito clásico de Sísifo. E a poesía é isto, dor, desexo, lembranza, salvación pola palabra aínda que, como ben sinala o derradeiro poema desta parte, pareza por iso que Está desfasado sentirse, afectarse. E aínda engade: Aínda que non se leve, / aquí estou, / como un adolescente/ ou un epígono de xeracións superadas (páx. 52). O neorromanticismo e mesmo a subxectividade ou a narratividade non están superadas nin son epígonos de nada nin de ninguén. É unha vía poética coma outra calquera cando a linguaxe ten calidade. E iso é o que acontece neste poemario, como xa amosamos nos parágrafos superiores.

A derradeira parte do poemario, PASAXEIRO EN TRÁNSITO, amosa a dor polo paso de tempo. O poema que abre a sección é un conxunto de interrogacións retóricas sobre este asunto: que nos darán / por non existirmos? / onde irán as palabras / que nos arrouparon? / que será da imaxe / a que cuspimos no espello? / e se nós non somos nós, quen será nós? (páx. 55). O tempo así mesmo deteriora os amores, mais o eu lírico rebélase: Nunca aspirei a ser ruína (páx. 59). En definitiva no amor, como acontecía coas cantigas medievais da coita, o amante di: Pugno, / extenuado, / por servirte (páx. 60).

En fin, pequeno gran poemario. Aínda que se toque o tema da homosexualidade isto non debe ofuscar o lector nin a crítica. Por aí vexo xa algunha referencia tópica ao asunto dalgún crítico ou crítica. Nós, tras lermos o poemario, cremos que o fundamental é que o poeta aposta, sen complexos, por unha poesía neorromántica e figurativa, que non está de moda, como se afirma no verso citado enriba. Pero esta poesía vale non pola súa sinceridade, senón polo manexo dunha rica linguaxe poética, que acada o que os formalistas rusos chamaban a literaliedade. É un canto máis ca á liberdade sexual e ao dereito a elixir no amor, aínda que tamén o sexa, ao dereito a sermos diferentes ao que marca a convención social. Se o eu lírico se sente da outra acera no poema citado, hoxe e sempre, somos moitos os que nos sentimos da outra acera por cousas tan estrañas e cotiás como ter libros na casa ou mercalos. Digo isto porque cando estou a rematar este artigo unha visita di que non sabe como me soportan os meus/as miñas por ter a casa chea de libros e ademais galegos. Vaia persoa rara e estraña! Por iso, vivamos todos os que somos da outra acera que vai desde alegrarse, se se é futboleiro, coas derrotas do Madrid, xogue contra quen xogue, a cousas máis serias como ser republicano, galeguista ou calquera outra elección que sae do que impón a convención ou o politicamente/socialmente correcto. Poemarios coma este dannos azos a todos os que nos consideramos dalgún xeito diferentes. Non esquezamos aquilo de que ser diferente é ser existente.